Praca z młodzieżą to ścieżka zawodowa niełatwa, pełna wyzwań, ale równocześnie przynosząca wiele satysfakcji i energii, a przede wszystkim poczucie robienia rzeczy potrzebnych i przynoszących dużo społecznych korzyści, które można zobaczyć na zakończenie każdego warsztatu czy projektu młodzieżowego. Ale te korzyści dotyczą również sfery makrospołecznej, w której mądra i systemowa polityka na rzecz młodzieży jest świadectwem poziomu rozwoju cywilizacyjnego i demokratycznego oraz ważnym narzędziem polityki społecznej państwa, realizującego w ten sposób dwa strategiczne cele: wspierania swoich młodych obywateli w trudnym dla nich życiowo momencie oraz inwestowania w swoją przyszłość. Bo inwestycja w młodych ludzi jest zawsze inwestycją w przyszłość.

Gdyby wiedzę o psychologii rozwoju człowieka zamknąć w jednym zdaniu, brzmiałoby ono: okres dorastania jest najtrudniejszym czasem w życiu człowieka. Decyduje o tym biologa w przypadku młodzieży nastoletniej i kwestie społeczne, związane z barierami w usamodzielnianiu się w przypadku młodych dorosłych. Jeśli więc nie chcemy hodować pokoleń ludzi zagubionych i sfrustrowanych – powinniśmy młodych ludzi w ich kryzysowym momencie wspierać. My, czyli świat dorosłych. I nie może to wsparcie być scedowane wyłącznie na rodzinę, bo wówczas dokonujemy podziału na tych, w których rodzinach istnieją zasoby do inwestowania w młode pokolenie i tych, dla których przestrzeń rodzinna jest głównie miejscem pogłębiania deficytów. Z tej perspektywy rysują się dwa kluczowe cele pracy z młodzieżą.

Pierwszy dotyczy zmniejszenia napięcia i frustracji, związanego z przechodzeniem z dzieciństwa w dorosłość, uczeniem się nowych zachowań i sposobów funkcjonowania społecznego, zdobywaniem nowych umiejętności i zasobów, a przede wszystkim poznawaniem i definiowaniem samego siebie oraz podejmowaniem decyzji o swojej przyszłości. W tym obszarze praca z młodzieżą to przynoszenie ulgi w trudnych emocjach dorastania – w osamotnieniu, zagubieniu, niepewności – oraz dostarczanie tych potrzebnych rozwojowo zasobów, których w środowisku rodzinnym zabrakło do wyposażenia młodego człowieka na drodze ku dorosłości. Dobrze opisuje to trójstopniowy model profilaktyki uzależnień, rozciągający się od profilaktyki pierwszorzędowej czyli działań związanych z edukowaniem młodych ludzi, pomaganiem im w budowaniu zdrowego stylu życia, aktywnym włączaniem w życie społeczne i organizowaniem czasu wolnego – przez obszar interwencji, reagowania na kryzysy, wspierania w bieżącym radzeniu sobie z trudnościami i wychodzeniu z sytuacji niebezpiecznych, po profilaktykę trzeciorzędową, a więc działania terapeutyczne, kierowane do osób w poważnym kryzysie życiowym. I jak zawsze w takich przypadkach, tutaj też rządzi reguła, że im więcej dobrych działań podejmiemy na pierwszym etapie, tym mniej ich trzeba będzie wykonać w trzecim. Im więcej dobrej oferty czasu wolnego dla młodzieży, im więcej fajnych dorosłych wyposażonych w narzędzia edukacji pozaformalnej, budujących dobry kontakt z młodymi ludźmi, wspierających ich rozwój i angażujących ich społecznie – tym mniej pracy terapeutycznej w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia młodych ludzi przez uzależnienia, przemoc, łamanie prawa i inne zachowania ryzykowne.

Drugi cel pracy z młodzieżą lokuje się na przeciwległym biegunie i dotyczy prorozwojowych działań dla młodzieży, a więc inwestowania w zainteresowania i pasje, odkrywania i rozwijania potencjału i talentów, a przede wszystkim osadzania tych działań w kontekście społecznym poprzez angażowanie młodych ludzi w lokalną społeczność, budowanie tożsamości w małych ojczyznach, kształtowanie postaw związanych z nowoczesnym patriotyzmem. W ten sposób edukacja pozaformalna staje się mocnym wsparciem dla procesów związanych z obecnością młodych ludzi na rynku pracy oraz z edukacją obywatelską, a więc obecnością młodych ludzi w procesach demokratycznych i chronieniem ich przez nurtami radykalnymi. Przykładem jak można to robić efektywnie jest niemiecki system pracy z młodzieżą (natomiast w brytyjskim modelu pracy z młodzieżą odnajdziemy więcej akcentów na cel pierwszy, związany z działaniami profilaktycznymi, co jest wynikiem kulturowo szybkiego usamodzielniania się młodych ludzi w Wielkiej Brytanii).

Z nakreślenia tych dwóch perspektyw rysuje się niezwykle obszerna przestrzeń pracy z młodymi: od nastolatków po młodych usamodzielniających się dorosłych; od dzieciaków w ośrodkach zamkniętych, przez rozmaite grupy nieformalne i organizacje młodzieżowe po młodych liderów; od pomagania w uzupełnianiu deficytów i brakujących zasobów, przez codzienne wspieranie w trudach dorastania, rozwijanie pasji i wzmacnianie potencjału, po włączanie młodych ludzi w procesy demokratycznej i chronienie ich przed radykalizacją. Jest to więc rozległa branża, która w wielu krajach posiada osobne struktury, regulacje prawne i oddzielne strategie państwowe, a nadto od dekad stanowi priorytet w polityce Unii Europejskiej. Jest zupełnie odrębna od obszaru edukacji i szkolnictwa z uwagi na całkowitą odmienność metod, a co za tym idzie również obecność dedykowanej kadry trenerów i coachów, wymagających specjalistycznego wyszkolenia do pracy z młodzieżą metodami edukacji pozaformalnej. Tym samym naturalnym środowiskiem do pracy z młodzieżą stały się organizacje pozarządowe, chociaż oczywiście często odbywa się to, z obopólną korzyścią, we współpracy z instytucjami publicznymi, jak szkoły czy ośrodki zamknięte dla młodzieży. Zresztą metody edukacji pozaformalnej i środowisko organizacji pozarządowych wydają się zdecydowanie efektywniej i lepiej odpowiadać na potrzeby rozwojowe młodych ludzi ze swoim niskim poziomem sformalizowania, zdolnością sprawnego reagowania na zapotrzebowania indywidualne, oparciu na uczeniu się przez doświadczenie, budowane na żywym, bezpośrednim kontakcie, skupione na praktyczności i umiejętnościach, pozbawione hierarchicznej drogi awansu i oceny.

Podsumowując: praca z młodzieżą jest ważna bo 1) stanowi wsparcie dla młodych ludzi w trudnym okresie wchodzenia w dorosłość i łagodzi wynikające z tego zagrożenia 2) wspiera rozwój młodych ludzi, co przekłada się na ich pozycje startową na rynku pracy, zachowania obywatelskie i budowanie zdrowych relacji społecznych 3) stanowi komplementarne uzupełnienie oferty edukacji publicznej, ale także jest tej edukacji wsparciem. W tej definicji widać wyraźnie, jak niemal we wszystkich ważnych dla młodego człowieka sferach edukacja pozaformalna odgrywa bardzo istotną rolę: w emocjonalności, w relacjach społecznych, obywatelskości, na ścieżce edukacyjnej, w rozwoju zawodowym. Realnie więc każda złotówka przeznaczona na pracę z młodzieżą bardzo konkretnie przekłada się na samopoczucie, rozwój i szanse życiowe młodych ludzi, a tym samym stanowi najczystszej postaci inwestycję w przyszłość nas wszystkich.

@ies

Skip to content